Kavelruil Maasheggen: winst voor boeren én natuur
LAND VAN CUIJK – Aaneengesloten landbouwgrond, nieuwe natuur en herstel van het karakteristieke heggenlandschap dat behoort tot de oudste cultuurlandschappen van Nederland. In het Unesco-gebied De Maasheggen zijn in acht jaar tijd grote stappen gezet dankzij een intensief kavelruiltraject. In totaal wisselde 360 hectare grond van eigenaar, werd circa 150 hectare nieuwe natuur gerealiseerd en zijn kilometers heggen aangelegd of hersteld. De aanpak geldt als lichtend voorbeeld voor heel Brabant.
Tijdens een afsluitend panelgesprek in De Duvelshof in Sambeek blikten betrokken agrariërs, grondeigenaren, terreinbeheerders, beleidsmakers en uitvoerders samen terug op het proces dat vroeg om geduld en doorzettingsvermogen. Bij de 46 kavelruildossiers waren vaak meerdere partijen betrokken: agrariërs, particulieren, terreinbeheerders en overheden.
“Het was soms echt pionieren,” zegt kavelruilcoördinator Gerald Willemsen. “Als één schakel wegviel, moest de hele puzzel opnieuw worden gelegd. Maar we wilden dat iedereen er een stap vooruit mee zou zetten. En vooral dat het gebied als geheel sterker zou worden.”
En dat is gelukt, bleek uit de ervaringen die tijdens het panel werden gedeeld. Agrariërs vertelden over beter verkavelde bedrijven, percelen die beter bereikbaar zijn en meer samenhang in het landgebruik. Tegelijkertijd heeft de natuur zichtbaar geprofiteerd van de nieuwe inrichting want er is veel nieuwe natuur geraliseerd en “de biodiversiteit is hier echt toegenomen”, werd meerdere keren benadrukt.
Mary Fiers, directeur Groen Ontwikkelfonds Brabant, ziet in De Maasheggen vooral de kracht van een praktische aanpak. “Waar kavelruil in andere delen van Brabant vaak stroef verloopt, is hier juist voortgang geboekt door te doen. Niet blijven hangen in grondtafels over abstracte gebiedsambities, maar door met een heldere doel gewoon mensen opzoeken en het gesprek aangaan. De eerste stap naar verbetering is gewoon beginnen. Dat toont De Maasheggen overtuigend aan.”
Programmamanager Rob Christiaans herkent dat beeld: “Een gesprek zet altijd iets in beweging. Misschien niet meteen alles wat je vooraf hoopt, maar vaak ontstaat er wel een concrete ruil óf meer begrip voor elkaars belangen. En regelmatig groeien daar nieuwe samenwerkingen uit.”
Die aanpak krijgt nu mogelijk ook internationale erkenning. De Brabantse Maasheggen zijn door Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE) geselecteerd als Nederlandse inzending voor de European Landscape Award 2026. Deze tweejaarlijkse prijs “erkent en beloont inspanningen die bijdragen aan het behoud en de versterking van landschappen in Europa”.
De nominatie is ingediend door de Vereniging Nederlands Cultuurlandschap (VNC) en Staatsbosbeheer. Eind 2026 wordt bekend of het landschap de prijs daadwerkelijk wint.
De resultaten in De Maasheggen laten in ieder geval nu al zien dat kavelruil – met maatwerk en vertrouwen als uitgangspunt – kan bijdragen aan zowel toekomstbestendige landbouw als versterking van natuur en landschap: een aanpak die ook elders in Brabant navolging verdient.
Foto: Lars van Peij, Vereniging Nederlands Cultuurlandschap